Św. Franciszek jest założycielem także Trzeciego Zakonu Franciszkańskiego, zwanego też Świecką Rodziną Franciszkańską, albo Franciszkańską Wspólnotą Świeckich. Obecnie oficjalna nazwa zakonu brzmi: Franciszkański Zakon świeckich (FZŚ). Przeznaczony jest dla tych osób świeckich, które z powodu pełnionych obowiązków zawodowych i stanu małżeńskiego, nie mogą wstąpić ani do pierwszego, ani do drugiego zakonu, a pragną za wzorem św. Franciszka, prowadzić życie według Ewangelii. Mogą do niego być przyjęte także osoby samotnie żyjące.
Franciszek założył trzeci zakon w 1221 roku, z pomocą kardynała Hugolina, późniejszego papieża Grzegorza IX, by pomóc ludziom żyjącym w świecie, prowadzić życie chrześcijańskie według zasad Ewangelii. Kardynał chciał ze swej strony, przez III Zakon, rozbudzić pobożność chrześcijańską w masach i pomóc Kościołowi w jego trudnym ówczesnym położeniu wobec zagrożenia ze strony władzy świeckiej niemieckiego cesarstwa.
Trzeci Zakon został zatwierdzony przez Stolicę Apostolską i bardzo pomógł Kościołowi na przestrzeni swej historii. Wydał ze swoich szeregów wielką liczne świętych i błogosławionych. Kościół wyniósł na ołtarze 112 osób pochodzących z Trzeciego Zakonu Franciszkańskiego, a w dobie obecnej toczą się procesy beatyfikacyjne 60 jego członków zmarłych w opinii świętości.
Kościół zatwierdził Regułę Trzeciego Zakonu Franciszkańskiego. Ostatnia, nowa Reguła została zatwierdzona 24 VI 1978 roku przez papieża Pawła VI. Franciszkański Zakon Świeckich jest najliczniejszym stowarzyszeniem religijnym w Kościele. Opiekę duchową sprawują nad nim kapłani z Pierwszego Zakonu Franciszkańskiego.