Józef Czechowicz (ur. 2 marca 1818 w guberni witebskiej, zm. 1 stycznia 1888 w Wilnie) – polski fotograf znany głównie jako autor widoków Wilna.
Prawdopodobnie pochodził z lubelskiej gałęzi rodziny Lachowickich-Czechowiczów. W Wilnie ukończył szkołę średnią i podjął pracę jako urzędnik miejski. Studia w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie rozpoczął późno, prawdopodobnie mając 40 lat, studiując malarstwo u Jana Kaniewskiego.
Do Wilna przybył w kwietniu 1865, a 12 marca następnego roku otrzymał od gubernatora generalnego zezwolenie na prowadzenie działalności fotograficznej. Obejmowało ono zgodę na ” „wykonywanie zdjęć maszyn przemysłowych oraz typów narodowych”poza studiem na terenie całego północno-zachodniego kraju (…) pod warunkiem, że powiadomiony o tym będzie każdorazowo miejscowy gubernator i powiatowy komendant wojskowy”. Dlatego o wydaniu zezwolenia równocześnie powiadomiono gubernatorów w Mohylewie, Grodnie, Mińsku, Witebsku i Wilnie. Pozwolono Czechowiczowi otworzyć zakład we własnym domu przy ulicy Botanicznej niedaleko wejścia do Ogrodu Botanicznego. W latach 1872-1874 zawiesił działalność swojego zakładu, który wynajął firmie fotograficznej W.A. Straussa i J. Brzozowskiego. Sam poświęcił się wykonywaniu zdjęć Wilna. To wówczas powstała większość widoków tego miasta jego autorstwa. Po uzyskaniu zgody gubernatora otworzył ponownie zakład w kwietniu 1876 roku.
Zmarł 1 stycznia 1888 roku i został pochowany na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie.
Ojciec wileńskiej fotografii
Czechowicz sprowadzał nowoczesny sprzęt i materiały fotograficzne z Londynu. Kupił aparat do fotografowania widoków w plenerze i wyposażenie ciemni. W Wilnie jego studio, które specjalizowało się w wykonywaniu zdjęć portretowych było dziewiątym zakładem istniającym w tym okresie. Czechowicz jednak najwięcej czasu poświęcał na fotografowanie krajobrazów Wilna. Do fotografowania używał wykonanego na jego zamówienie obiektywu szerokokątnego i kamery na płyty szklane. Jako jeden z pierwszych, używał dużych szklanych płytek o wym. 24 x 30 cm.
Józef Czechowicz pozostawił około 200 zdjęć Wilna. Jego zdjęcia nie były tylko fotografiami. Miały wartość dokumentalną i artystyczną. Pokazywał na nich nie tylko budynki, ale wykonywał również ogólne plenery miasta. Cechą charakterystyczną jego zdjęć jest „przedstawienie obiektu ukazanego frontalnie z wysoko umieszczoną linią horyzontu”. Dzięki temu budynki nabierają „majestatyczności, a nawet dramatyczności” co pokazują zdjęcia katedry wileńskiej, kościoła św. Jakuba i Filipa na Łukiszkach, kościoła św. Anny i Bernardynów i inne.
Czechowicz pozostawił nam również zdjęcia wnętrz kościelnych. Mają one duże znaczenie historyczne. Do unikatowych należą wnętrza kościoła św. Michała, czy zdjęcia ruin (zburzonego kościoła św. Józefa, wileńskiego zamku i zamku w Trokach). Wśród zachowanych zdjęć są również te pokazujące ulice, na niektórych pojawiają się sylwetki ludzi lub ich cienie (co wynikała z długiego okresu naświetlania). Był pierwszym fotografem w Wilnie, który wykonał zdjęcia peryferyjnych dzielnic miasta i mieszkających tam ludzi.
