Zakon św. Franciszka jest wspólnotą braterską, która powstała w wyniku zatwierdzenia papieskiego, dotyczącego sposobu życia św. ojca Franciszka i jego pierwszych braci. Warto zauważyć, iż u początków historii franciszkańskiej rodziny zakonnej nie było żadnych zdecydowanych działań, mających na celu podjęcie regularnego życia wspólnego: po prostu Franciszek nie myślał o założeniu zakonu. Chciał prowadzić ewangeliczny sposób życia, przyjmując za swój cel naśladowanie Pana Jezusa, poprzez ścisłe przestrzeganie Jego boskich cnót. Rozpoczynając swą drogę nawrócenia, nie widział się w roli ojca licznej rodziny swych uczniów, nie sądził nawet, iż ktokolwiek przyłączy się do niego.
Wkrótce jednak znaleźli się młodzi ludzie, gotowi podjąć służbę potrzebującym w jednoczesnym umiłowaniu ubóstwa. Na początku byli to dawni towarzysze rycerskich przygód Franciszka, w niedługim czasie zaczęli przyłączać się inni, olśnieni pięknem i radykalizmem życia braci z kościółka św. Damiana. Proste było ich patrzenie na otaczający świat, podobnie jak i ich stosunek do Osoby Ojca w niebie, nie uprawiali oni żadnej skomplikowanej teologii ani spekulacji, samym tylko świadectwem życia głosząc chwałę, potęgę i miłość Najwyższego. Pokutne kaznodziejstwo braci odnosiło duże skutki, przyczyniało się do licznych nawróceń wśród ludu, przyciągając jednocześnie nowych członków do wspólnoty.
W obliczu wzrostu liczby członków tej rodziny, Franciszek zmuszony został do napisania pierwszej reguły życia, jakby przepisów, w jaki sposób jego bracia mają realizować swoje posłannictwo. Nie był to jednak zbiór literalnych nakazów i zakazów, lecz zdania wyjęte z Ewangelii świętej, która miała być podstawą życia pokuty franciszkańskiej. W 1209 roku otrzymał ustne zatwierdzenie tejże reguły przez samego papieża Innocentego III, który tym samym zaakceptował taki sposób realizacji zakonnych ideałów.
Ostateczna wersja Reguły franciszkańskiej została przyjęta przez Kościół w 1223 roku i choć jest ona znacznie bardziej rozbudowana i sformalizowana niż pierwszy zapis, nadal oddaje żar ducha, rozpalający gorliwością serca braci. Autorem Reguły jest oczywiście św. ojciec Franciszek. Już pierwsze jej zdania jasno określają rolę, jaką zakonnicy mają spełniać we wspólnocie Kościoła i jak mają żyć: „Reguła i życie braci mniejszych polega na zachowywaniu świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa przez życie w posłuszeństwie, bez własności i w czystości.” Ewangelia, która stanowi normę wszelkich działań braci, jest jednocześnie pierwszym i ostatnim przepisem regulującym ich codzienne podążanie ku Panu i prowadzenie ku Niemu innych.
Charakter całego zakonu określony jest jako kontemplacyjno – czynny: to znaczy, że wszystkie dzieła, które podejmowane są przez zakonników, muszą być poparte modlitwą, ściśle złączoną z pracą duszpasterską. Ewangelia wprowadzana jest w oparciu o życie w braterskiej wspólnocie, w której zakonnicy dzielą wszystkie radości i problemy swego życia. Pośrodku tej rodziny stoi sam Chrystus
Pan, który powołał wszystkich braci do pójścia za sobą i realizacji świętych ideałów, odkrytych przez Franciszka.
Historia nie była łaskawa dla franciszkanów, wiele razy uderzając w podstawy ich życia i służby Kościołowi, niszcząc ich struktury, negatywnie wpływając na prowadzoną działalność. Obecność Franciszkowych naśladowców w Europie i świecie jest jednak nieprzerwana od XIII wieku. Przez cały ten czas, bracia w habitach przewiązanych białym sznurem z trzema węzłami starają się włączyć w dzieło ewangelizacji i duszpasterskiej opieki nad wszystkim potrzebującymi dziećmi Kościoła.
Nie sposób opisać wielości posług, jakich w swojej historii podjęli się członkowie zakonu. Na przestrzeni wieków zaszły jednak poważne zmiany w strukturze całej rodziny franciszkańskiej. Franciszek nie określił bowiem dokładnych ram życia braterskiego, podając, jak już powiedzieliśmy, Ewangelię za główny jego wyznacznik. Z biegiem czasu, po śmierci świętego ojca (1226), wyłoniły się wśród braci różne grupy, stawiające sobie za cel różne ideały, nie zawsze zdolne do wzajemnego pogodzenia ze sobą. Część braci stawiała sobie za cel jak najlepsze przygotowanie do służby Kościołowi, poprzez wykształcenie, świadectwo życia, głoszenie kazań do wiernych, pracę naukową, obecność w dużych skupiskach ludzkich i wszędzie tam, gdzie uznano to za konieczne.
Taki styl życia wymagał gromadzenia się w konwentach, czyli dużych klasztorach i prowadzenia regularnego życia wspólnotowego. Inni bracia pragnęli w tym samym czasie naśladować ukryte życie świętego Franciszka, wybierając pustelnie, ciszę, ukrycie, poświęcenie modlitwie, kontemplacji i przeżywaniu prostoty życia braterskiego.
Konflikt, narastający pomiędzy różnorodnością poszczególnych grup, doprowadził w 1517 roku do podziału zakonu na dwie, niezależne od siebie rodziny. Dalsze podziały, wyodrębnianie się kolejnych reform, nawrotów do pierwotnych ideałów, wewnętrzne przekształcenia nie były obce rodzinie franciszkańskiej, wskazując na jej żywotność i tendencje do jak największego zbliżenia się do samej osoby świętego Założyciela. Obecnie mamy w Kościele trzy rodziny I Zakonu, mianowicie: Braci Mniejszych Konwentualnych (franciszkanów w czarnych habitach, spadkobierców grupy wybierającej wspólnotowy tryb życia zakonnego), Braci Mniejszych (których możemy poznać po brązowym kolorze habitu) i Braci Mniejszych Kapucynów (noszących habit z długim kapturem).
Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych jest więc rodziną synów św. Franciszka, realizujących ideały nakreślone przez swego ojca. Duchowość franciszkańska, kształtowana przez nasz Zakon na przestrzeni wieków, jest szczególnie otwarta na natchnienia Ducha Pańskiego, co prowadzi do umiłowania Jezusa Ukrzyżowanego, obecnego w drugim człowieku i radosnej służby wszystkim potrzebującym. Charakterystyczną cechą, nadaną przez naszego Założyciela, jest głęboka cześć do Maryi Niepokalanej oraz wierność Papieżowi i Kościołowi katolickiemu. Głównym celem jest budowanie Królestwa Bożego na ziemi, realizowane poprzez życie według rad ewangelicznych i szeroko prowadzoną ewangelizację. Wspólnoty angażują się w różnorodne duszpasterstwa, pracę charytatywną, wydawniczą i naukową, prowadzoną na wszystkich kontynentach świata.
W swojej historii Zakon dał Kościołowi wielu świętych i błogosławionych, którzy byli bezgranicznie oddani celom wyznaczonym przez Założyciela i zgodnie z jego charyzmatem doszli do doskonałości chrześcijańskiej. Tacy franciszkanie jak św. Antoni Padewski, św. Maksymilian Maria Kolbe oraz wielu innych są dla dzisiejszych ludzi wzorem, a ich orędownictwo pomocą w dążeniu do Boga. Na Litwie nasz Zakon jest obecny od XIII wieku. Przez wieki nieprzerwanej pracy, franciszkanie swoją działalnością i świadectwem życia ewangelicznego konsekwentnie realizują najgłębsze pragnienie wypowiedziane przez Świętego Ojca Franciszka:
„Dobry Panie, uczyń z nas narzędzia Twojego pokoju…”