Figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej
zwana również „Białą Panią” lub Matką Bożą Brzemienną
Jest to dzieło dłuta nieznanego artysty. Istnieje kilka wersji ojej początkach: jedna – że fundatorem tej figury był Hetman Wielki Litewski – Michał Pac, który w 1676 r. polecił rzeźbiarzom włoskim, wykonującym prace w kościele św. Piotra i Pawła na Antokolu (Piotrowi Perettiemu i Janowi Galii), wykonać posąg Matki Bożej.
Inna – uważa, że figura Białej Pani jest dziełem miejscowych artystów ze szkoły Jezuitów Wileńskich. Rzeźbiarzem mógł być jeden z mistrzów wykonywujących posągi do kościoła św. Katarzyny. Badania współczesne pokazują zgodność techniki modulowania figury i podobny skład surowca, z którego wykonano statuę. Zresztą czas prac przy kościele św. Katarzyny (1741 -1773) jest zbieżny z terminem rekonstrukcji klasztoru oo. Franciszkanów.
Kroniki zakonne datują pojawienie się figury Matki Bożej w korytarzu rozmównicy klasztornej na rok 1750.
Kolejne wiadomości o rzeźbie Białej Pani spotykamy w kronikach z lat kasaty zakonu. W budynku klasztornym umieszczono instytucje państwowe i posąg przedstawiający Matkę Bożą nie był tu mile widziany.
W 1890 r. generał gubernator miasta Wilna – Kachanow, wydał rozkaz usunięcia figury. Wykonawcą rozkazu został Feliks Pietraszkiowlcz, on jednak postanowi!- nie niszczyć podobiznę Bożej Matki, ale niszę w której posąg się znajdował wyłożył deskami i otynkował.
Czas robił swoje: mury zaczęły pękać, tynk odpadł a przez szpary można było dojrzeć oblicze Białej Pani. „Ktoś wyciął w deskach małe okienko i zawiesił powyżej lampkę. Ponownie w pomieszczeniu zaczęli gromadzić się modlący”.
W 1905 r. rząd carski wydał ustawę tolerancyjną co pozwoliło na pewną swobodę religijno – wyznaniową. Korzystając z dogodnej okazji, pracownik magistratu miasta Wilna, Ludwik Ostreyko w przedsionku klasztornym urządził kaplicę i zadbał o odnowę figury.
8 października 1906 r. kaplicę uroczyście poświęcił biskup wileński Edward Roop. W uroczystości uczestniczyli władze miasta, duchowieństwo oraz kilkotysięczna rzesza wiernych. W listopadzie 1919 r. oo. Franciszkanie wracają do Wilna i osiedlają się przy swoim klasztorze, prowadząc duszpasterstwo w kaplicy Niepokalanego Poczęcia NMP oraz prowadzą starania o zwrot kościoła.
W 1934 r. Kościół zostaje zwrócony Braciom Mniejszym Konwentualnym. Ponieważ kaplica ściśle sąsiadowała z budynkiem klasztornym, gdzie mieścił się lombard, a hałas rozmów z obok leżącego parku przeszkadzał w skupieniu i modlitwie, figurę postanowiono przenieść do kościoła, do kaplicy św. Wawrzyńca (29 kwietnia 1935 r.).
Po zamknięciu kościoła i przerobieniu go przez władze sowieckie na Archiwum Państwowe (1949 r.) nic nie było wiadomo o losie posągu Matki Bożej. Dopiero po wyprowadzeniu się archiwum z kościoła w 1992 r. zobaczono oblicze Białej Pani, która przetrwała „ciężkie czasy” zamurowana we wnęce kaplicy.
Zobacz także:
